What is a mentor?

Ο ομηρικός Μέντορας περιγράφεται ως ένας έμπειρος και αξιόπιστος σύντροφος που είναι παρών, ως από μηχανής θεός, σε κρίσιμες στιγμές για να δώσει την κατάλληλη γνώμη και τη σωστή συμβουλή στον ήρωα που αντιμετωπίζει προβλήματα. Έτσι, ο μύθος δηλώνει όχι μόνο τη μακρά ιστορία του συμβουλευτικού έργου αλλά και ότι αυτό συνεπάγεται κάτι περισσότερο από την παροχή συμβουλών και οδηγιών. Προϋποθέτει συμπαράσταση και συμπάθεια, προσοχή και βοήθεια, αμοιβαίο σεβασμό και εμπιστοσύνη, ενημέρωση και ενθάρρυνση – πρόκειται δηλαδή για μια μακράς διάρκειας επαγγελματική και προσωπική ανθρώπινη σχέση. Οι Μέντορες συμβουλεύουν, είναι άνθρωποι με μεγάλη εκπαιδευτική εμπειρία, που είναι πρόθυμοι να μοιραστούν τις γνώσεις τους∙ υποστηρίζουν, είναι άνθρωποι που προσφέρουν ηθική και συναισθηματική ενίσχυση· διδάσκουν, είναι αυτοί που δίνουν οδηγίες και κρίσεις για τον τρόπο με τον οποίο εκτελείται το διδακτικό έργο∙ καθοδηγούν, όπως ένας μάστορας καθοδηγεί τον μαθητευόμενο∙ παρέχουν πληροφορίες, ευκαιρίες και δυνατότητες για αποτελεσματικότερη εργασία∙ είναι πρότυπα του ρόλου που πρέπει να παίζει ένας καλός εκπαιδευτικός. Με άλλα λόγια η σχέση του συμβούλου με τον εκπαιδευόμενο πρέπει να χαρακτηρίζεται από αμοιβαίο σεβασμό, εμπιστοσύνη, κατανόηση και συμπάθεια. Οι ικανοί σύμβουλοι οφείλουν να μοιράζονται όχι μόνο την επαγγελματική πρακτική εμπειρία αλλά και όλη την καλλιέργεια και τη γνώση που αποκόμισαν από τη ζωή τους. Οφείλουν να είναι καλοί ακροατές, καλοί παρατηρητές και να δίνουν πάντα καλές λύσεις στα προβλήματα που παρουσιάζονται, έτσι ώστε να δημιουργούν ένα ασφαλές και αποδοτικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο όλοι οι εμπλεκόμενοι να μπορούν να αποδώσουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.

Η συμβουλευτική λειτουργία είναι μια υπηρεσία που επικουρεί τον άνθρωπο πρώτα απ’ όλα, εκτιμά την προσωπικότητά του, διευκολύνει το έργο του και του δίνει ευκαιρίες και δυνατότητες να αναπτύξει τις επαγγελματικές δεξιότητές του. Η συμβουλευτική δεν είναι απλή παροχή ενημερωτικών διοικητικών πληροφοριών, δεν είναι τυπική προσφορά διδακτικών συμβουλών, δεν είναι ελεγκτική αποτίμηση του προσφερόμενου έργου, δεν είναι μια υπηρεσία που αποβλέπει μόνο στην κρίση και επιλογή ατόμων για διάφορες θέσεις, δεν είναι, τέλος, μια διαδικασία που αποσκοπεί να επηρεάζει τη συμπεριφορά των εκπαιδευτικών μέσω της αυθεντίας, της απειλής ή της επιβολής. Είναι μια συστηματική και οργανωμένη ανθρώπινη σχέση μεταξύ συμβούλου και συμβουλευομένου, η οποία διέπεται από μια δεοντολογία και αποτελεί τον άξονα δράσης για τη στήριξη, τη διευκόλυνση, την καθοδήγηση και την αποτίμηση του έργου του συμβουλευομένου, επ’ ωφελεία του οποίου και μόνον πρέπει να ασκείται. Γι’ αυτό η συμβουλευτική σχέση είναι συνάρτηση των ενεργειών και των προσωπικοτήτων και των δύο μερών, και τα θετικά αποτελέσματά της προκύπτουν μόνον όταν η αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο προσώπων είναι ανοιχτή, απρόσκοπτη και βασιζόμενη σε εμπιστοσύνη και αξιοπιστία. Η αποτελεσματικότητα και η επιτυχία λοιπόν της λειτουργίας του μέντορα εξαρτώνται από την ικανότητά του να αναπτύσσει μια τέτοια σχέση, από την επιστημονική του κατάρτιση και τη διδακτική του εμπειρία, από τη δυνατότητά του να χρησιμοποιεί ευέλικτες και διακριτικές πρακτικές παρέμβασης στο εκπαιδευτικό έργο, δηλαδή από τη συνολική παρουσία και συμμετοχή του στο έργο αυτό.

Ο επιτυχημένος μέντορας είναι ένας άνθρωπος επιστημονικά καταρτισμένος που γνωρίζει θεωρητικά και πρακτικά το αντικείμενό του, έχει την επιθυμία της συνεχούς εξέλιξης και αναπροσαρμογής, έχει την ικανότητας της επικοινωνίας και τη θέληση να βοηθά τους νεότερους και λιγότερο έμπειρους. Είναι έξυπνος, ευαίσθητος, ευέλικτος και ευπροσάρμοστος, ενδιαφέρεται για τους νέους ανθρώπους, αποδέχεται τις αδυναμίες του άλλου, κατανοεί τα προβλήματά του, επαινεί τις πρωτοβουλίες του και διορθώνει προστατευτικά τα σφάλματά του. Η συμπεριφορά του είναι ειλικρινής και όχι επιτιμητική. Δείχνει ανεκτικότητα και δημοκρατικότητα, φέρεται φιλικά αφήνει ελευθερία επιλογών και βλέπει τη σχέση βοήθειας ως σχέση ισότητας και ισοτιμίας.

Ο μέντορας επίσης πρέπει να έχει μια ευρεία εποπτεία των ανθρωπιστικών επιστημών, επειδή απ’ όλες αυτές τις επιστήμες πρέπει να αντλήσει τα αποθέματα γνώσης στα οποία θα ανατρέχει όταν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα. Πρέπει να διαθέτει επαρκή θεωρητική κατάρτιση αλλά και ικανή πρακτική εμπειρία, ώστε οι γνώσεις του να καλύπτουν τις ανάγκες των συμβουλευομένων και έτσι να κερδίσει την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη τους. Στο έργο και τη συμπεριφορά του δεν έχει θέση η προσωπική ακαμψία, η γνωστική αλαζονεία και η ιδεολογική αδιαλλαξία.

Μια γόνιμη συμβουλευτική δραστηριότητα πρέπει να διέπεται από ορισμένες αρχές:

α. τον αμοιβαίο σεβασμό

β. την ισοτιμία μεταξύ των εμπλεκομένων ατόμων και ομάδων

γ. την ουσιαστική συμμετοχή και την προσωπική δέσμευση στο επιτελούμενο έργο

δ. την αναγνώριση και εκτίμηση του έργου που προσφέρει ο καθένας στην αρμοδιότητά του

ε. τη διάθεση χρόνου για συζήτηση, σχεδιασμό και αξιολόγηση της συμβολής του καθένα και όλων όσοι μετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία

στ. στην επιθυμία για συνεργασία.

Συνεργασία σημαίνει ενέργεια, δέσμευση και προσπάθεια. Απαιτεί σαφή αναγνώριση του ρόλου που παίζει ο καθένας στην εκπαιδευτική πράξη, καθώς και την αναγνώριση της ανάγκης για αμοιβαία αλληλοϋποστήριξη

Βέβαια η αναζήτηση ενός τέτοιου ανθρώπου στις μέρες μας είναι πάρα πολύ επίπονη και το πιο πιθανό είναι ο νέος άνθρωπος να θυματοποιηθεί. Εξίσου συχνό όμως είναι και ο ίδιος ο εκπαιδευόμενος να "προδώσει" τελικά τη διαδικασία της εκπαίδευσης αν δεν πειθαρχεί, ψευδοαμφισβητεί ή αδυνατεί να κατανοήσει την προωθημένη σκέψη (ή τροφή για σκέψη) με την οποία έρχεται σε επαφή κάθε μέρα.

Σε κάθε περίπτωση πάντως για μένα αξίζει! Αξίζει ο νέος άνθρωπος να αναζητήσει έναν μέντορα, όσο ρομαντικό και αν ακούγεται αυτό σήμερα. Τα αποτελέσματα είναι θετικά και από τις δυο μεριές και η αλληλεπίδραση των διαφορετικών γενιών μοναδικά ανεκτίμητη!